در این مقاله در خصوص واژه بسیار پر کاربرد در بحث اصلاح نژاد، ارزش اصلاحی برآورد شده (estimated breeding value (EBV)) صحبت خواهیم کرد.

درک درست از این واژه و کاربرد آن در اصلاح نژاد کمک بسیار خوبی برای تمامی دوستانی خواهد بود که اصلاح نژاد اسب دغدغه آنها می باشد. همانطور که درمقالات قبلی گفته شد اصلاح دام بر اساس انتخاب بوده که این انتخاب نیز برپایه ژنتیک صورت میگیرد. با داشتن اطلاعات کامل و خوب از ژنتیک حیوان ما می توانیم انتخاب های درست تری داشته و بهبود در گله با سرعت بیشتری انجام شود.

به طور کلی EBVs ارزش یک فرد به عنوان والد برای نسل های بعد با صفات مهم اقتصادی می باشند. برای برآورد این ارزش ها با صفات مختلف از اطلاعاتی همچون عملکرد خود فرد، افراد موجود در شجره (یا نسل های قبل) و نیز فرزندان (یا نسل های بعد) آنها استفاده می شود.

در روش سنتی از شجره به عنوان اطلاعاتی که می توان با آن میزان شباهت ها در عملکرد یک صفت که به دلیل توارث (یا داشتن ژن های مشترک هستند) استفاده کرد تا بین افراد گله ارتباط ژنتیکی ایجاد نمود.

با پیشرفت علم از اطلاعات ژنوم (همان اطلاعات ژنوتایپینگ) به عنوان عامل ارتباط دهنده بین افراد استفاده گردید و به جای واژه EBV از واژه ارزش های اصلاحی برآورد شده ژنومی یا GEBV استفاده شد. در سال های اخیر از روش های آماری جدید استفاده می کنند که هم از اطلاعات شجره و هم ژنومی به صورت هم زمان در مدل های آماری بکار گرفته و ارزش های اصلاحی را برای حیوانات گزارش میکنند.

زمانی که EBVs برای افراد برآورد می شوند، باید در نظر داشت که والد نر و ماده نصف EBV خود را به فرزندان منتقل می کنند. برای فهم این جمله باید ابتدا مفهوم خود EBV درک شود.

برای مثال فرض میکنیم برای اسبی گفته می شود که EBV این اسب برای صفت قد +16 سانتیمتر است. مفهوم این خواهد بود که این اسب برای صفت قد به میزان 16 سانتیمتر نسبت به میانگین جامعه قد بلند تری از نظر ژنتیکی دارد. اگر این اسب نر باشد و با اسب ماده دیگر که برای مثال EBV آن برای صفت قد +8 باشد انتظار این است که فرزندان این دو اسب به صور متوسط +12 سانتیمتر بلند تر از میانگین جامعه باشند. از این 12 سانتیمتر، 8 سانتیمتر مربوط به پدر و 4 سانتیمتر مربوط به مادر می باشد. باید در نظر داشت که این 12 سانتیمتر به صورت میانگین می باشد و ممکن است کره های اینها کمتر یا بیشتر از این مقدار را نشان داده ولی یه صورت میانگین 12 سانتیمتر خواهد بود.

در برآورد های EBV اینطور گفته می شود که EBV صفر یعنی آن حیوان ارزش اصلاحی برای آن صفت ندارد و منفی یعنی آن حیوان نسبت به میانگین جامعه ارزش اصلاحی کمتری دارد. اما همیشه منفی به معنی بد نیست. برای مثال اگر صفتی در اهداف اصلاح نژادی باید در نسل های بعد کاهش پیدا کند (برای مثال کوتاه تر شدن در اسب پونی) EBV منفی برای قد بهتر می باشد.

اما نکته مهمتر از برآود خود EBV میزان دقت در برآورد این ارزش است. به عبارت دیگر مهم این است که شما با چه دقتی این EBVs را برآورد نموده اید. این دقت که به آن در لاتین Accuracy نیز گفته می شود به طورت درصد بیان شده و به عوامل بسیار زیادی بستگی دارند. این عوامل شامل: تعداد دام دارای رکورد که در مدل استفاده می شود، عمق شجره با یه عبارت دیگر تعداد نسل های ثبت شده، مدل آماری مورد استفاده، دقت مورد استفاده شده برای ثبت رکورد و شجره، و در صورت استفاده از ژنوتایپ تعداد جایگاه های مورد استفاده و ….است.

وقتی گفته می شود EBV برای قد اسب با دقت 100% برابر 12 ساتیمتر است (البته در عمل این میزان دقت تقریبا غیر ممکن است) یعنی ما 100 در 100 مطمعن هستیم که EBV این اسب برای قد 12 می باشد و حتما فرزندان این اسب 8 سانتیمتر از میانگین جامعه بیشتر هستند. این که چه میزان از دقت برای ما قابل قبول است را می توانید در جدول زیر ببینید:

به طور کلی گفته می شود که دقت زیر 40% بسیار پایین بوده و معمولا بین 40 تا 80% به عنوان دقت های مورد پذیرش بوده و بالای 80% دقت ایده آل می باشد.

پس از بدست آوردن EBVs برای تمامی صفات مهم از نظر اقتصادی باید حیوانات برتر را با توجه به این ارزش های اصلاحی و نیز با توجه به اهداف اصلاح نژادی برای نسل های بعد انتخاب نمود.

چیزیکه بسیار مهم است و باید در انتخاب در نظر داشت این می باشد که هیچ اسبی در تمامی صفات مهم برترین نخواهد بود. در ساده ترین حالت، انتخاب های تک صفتی انجام می شود و حیوانات با توجه به صفت مورد نظر انتخاب می شوند. این گونه انتخاب کردن دارای معایب فراوانی همچون حذف حیوانات برتر برای صفات مهم دیگر می باشد.

در حال حاضر انتخاب اسب های برتر در اصلاح نژاد به صورت ترکیبی از صفات می باشد. در این روش که شاخص انتخاب معروف می باشد چندین صفت به صورت همزمان مورد توجه قرار گرفته می شود. تلاش خواهم کرد در مقاله بعدی کمی در خصوص شاخص انتخاب صحبت کنیم تا دوستان بزرگواری که با این اصلاح آشنایی ندارند درک درستی از این فرآیند داشته باشند.

محمود امیری